ORCHIDACEAE - SALEPGİLLER
Bilimsel Betim:
Çokyıllık, ototrof ya da bazen heterotrof, bitkinin kökü ile mantarların ortaklaşa yaşadığı otsu bitkiler (endotrofik mikoriza ile ortak yaşayan). Rizom sürünücü ya da daha indirgenmiş, lifsi, etli ya da yumru benzeri köklü. Yapraklar tabanda veya gövdede, nadiren yok. Gövde dik, nahif ya da gür, çiçekdurumu tepede. Çiçekdurumu az ya da çok çiçekli başak. Çiçekler zigomorfik, boyu ve rengi çok değişken, genellikle burkuk. Çiçek örtüsü ikili halkalı: dıştaki halka üç benzer segmentli (çanakyapraklar) ve içteki iki eşit (taçyapraklar) ve biri eşit olmayan segmentli (dudak). Dudak ± bariz, şekil ve renk olarak oldukça farklılaşmış, çoğunlukla mahmuzlu, bazen belli böcekler için son derece özelleşmiş ve böylece çapraz tozlaşmayı sağlayan. Sütun (kolumn: ginostemium ya da ginandrium) stamen ve sitigmaların birleşmesinden oluşur, iki gözlü anteri ve poleni kabul eden birleşik veya ± ayrık iki stigması olan tek ve verimli merkezi etsi organlı. Anter gözleri, dışa uzanan, gaga benzeri ya da bizli bir doku (konektiv) ile birleşir; körelmiş ya da gelişmemiş 2 verimsiz anterli (Türkiye’deki türlerde), tabana doğru sütunun her bir yanında sitaminodlara dönüşmüş, tek verimsiz sitigmalar anteri stigmadan ayıran küçük gaga şeklini almış. Polen kütlesi (poliniya) 2, bazen iki parçalı, ya da 4, mumlu ya da tozlu-taneli, sıklıkla nahif bir sapla 1 veya 2 yapışkan tablalara (viskidiya) bağlı, rostellumun (küçük gaga) bölümlerinden oluşan serbest olan ya da ± tek bir kese içinde ya da ikiye ayrık olarak (bursikula: kesecik). Yumurtalık alt durumlu, sapsız ya da çok kısa saplı, kıvrık ya da düz, plasentalanma çepersel; olgun meyve kapsül şeklinde, bazen çiçek oluşumundan sonra hayli çok büyüyen. Tohumlar sayısız, çok küçük, endosperm taşımayan.
Kaynak:
Davis PH (1984). Orchidaceae, Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 8: 460.
Halk Betimi:
“Salepgiller ailesi”, genellikle ağaçların veya çalıların üzerinde yaşayan tropik bitkiler (epifitler) ile alt tropik bölgelerde bulunan karasal çokyıllık bitkileri içerir. Papatyagiller (Asteraceae) ailesiyle birlikte çiçekli bitkilerin en büyük iki ailesinden biridir. Diğer yandan orkide türlerinin sayısı; yaklaşık olarak kemikli balıkların sayısına eşit, kuş türlerinin sayısının iki katından fazla ve memeli türlerinin yaklaşık dört katı kadardır. Orkide türlerinin sayısı aynı zamanda tüm tohumlu bitkilerin yaklaşık % 6–11’ini kapsar. Bu aile çiçek yapılarındaki yüksek varyasyonlarla bilinir. Bazıları tek çiçeğe, çoğunluğu salkım şeklinde çiçekdurumuna sahiptir. 19. yüzyılda tropik türlerin yetiştirilmesinden bu yana, 100.000'den fazla melez ve çeşit üretilmiştir. Bazı orkidelerin kokusu parfümeri endüstrisinde sıkça kullanılır. Bazı karasal orkidelerin yer altı yumruları toz haline getirilir ve sıcak içecek "salep" ya da "dondurma" için kullanılır. Görünüm bakımından bazı orkide yumruları testislere benzetildiği için genellikle doğal afrodizyak olarak kabul edilirler. Geleneksel tıpta birçok hastalığın ve rahatsızlığın tedavisi için de kullanılmaktadır.
Kaynaklar:
Anonim 1 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Orchidaceae/, Erişim Tarihi: 02.03.2016.
Anonim 2 (2016). https://www.justaddiceorchids.com/Just-Add-Ice-Orchid-Blog/bid/95356/The-Use-of-Orchids-in-Medicine/, Erişim Tarihi: 02.03.2016.
Anonim 3 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Orchidaceae/, Erişim Tarihi: 02.03.2016.
