STACHYSL.DELİÇAY

STACHYSL. - DELİÇAY

Bilimsel Betim:

Biryıllık veya çokyıllık otsu bitkiler, bazen tabanda yarı çalımsı (odunsu tabanlı), nadiren bodur çalılar. Tüy örtüsü basit veya nadiren yıldızsı veya dallanmış tüylü. Yapraklar basit, saplı veya sapsız. Yalancı çevrel çiçekdurumları (vertisillasterler) 2−20-çiçekli, bırakteoller var veya yok. Çanak tüpsü ilâ çansıya kadar, 5−10-damarlı, neredeyse iki dudaklı ilâ düzenliye kadar, nadiren iki dudaklı; dişler 5, genellikle neredeyse eşit, bazen arkadaki 3’ü öndeki 2’sinden belirgin, tabanda genişlememiş. Taç tüpleri neredeyse taşkın veya taşkın, nadiren çanağın içinde, halkalı veya değil; lamina iki dudaklı, üst dudak içbükey, dümdüz veya derin girintili (nadiren belirgin iki parçalı), altta 3-loplu, orta lop en büyüğü. Sitamenler 4, taç tüpünden taşkın; filamentler taç tüpünün bağlantı noktasına yakın genellikle az sayıda şişmiş tüylü; anterler iki tekalı, tekalar genellikle yayık, bazen neredeyse paralelden veya paralel. Fındıkçıklar tersyumurtamsı ilâ dikdörtgensiye kadar, bazen yassı-üçköşeli.

Kaynak:

Bhattacharjee R (1982). Stachys L., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 7: 199−200.

Halk Betimi:

Tekyıllık veya çokyıllık otsu bitkilerden oluşan, bazen tabandan odunsu, nadiren çalı formunda bulunan bitkileri içeren bu cins ülkemizde “deliçay” ismiyle bilinir ve Avrupa, Asya, Afrika, Avustralasya ve Kuzey Amerika’da doğal olarak yayılış gösterir. Dünyada yaklaşık 375 türü bulunan bu cinsin ülkemizde 107 türü (145 takson) bulunur. Yaraları tedavi etmek amacıyla kullanılan bu bitkiler İngilizce’de “yaraotu (woundwort)” ismiyle de bilinirler. Bu bitkiler halk tıbbında soğuk algınlığı, öksürük, ishal, üriner sistem bozuklukları, hipertansiyon, baş ağrısı, boğaz ağrısı, ateş düşürücü ya da mide tedavisi için kullanılmıştır.

Kaynaklar:

Anonim 1 (2016). http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Lamiaceae/Stachys/, Erişim Tarihi: 17.02.2016.

Anonim 2 (2016). https://gobotany.newenglandwild.org/genus/stachys/, Erişim Tarihi: 17.02.2016.

Anonim 3 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Stachys, Erişim Tarihi: 17.02.2016.

Renda G, Yazıcı Bektaş N, Korkmaz B, Çelik G, Sevgi S, Yaylı N (2017). Volatile Constituents of Three Stachys L. Species from Turkey. Marmara Pharmaceutical Journal 21/2: 278-285.

Akçiçek E (2012). Stachys L., Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, s. 588–598.