Stachys annua(L.) L. Hacıosmanotu

Stachys annua(L.) L. - Hacıosmanotu

Bilimsel Betim:

Odunsu çokyıllık, ikiyıllık veya biryıllık, tabanda verimsiz rozetli bulunan veya bulunmayan bitkiler. Çiçekli gövdeler genellikle sürünücü, basit veya dallanmış, yaklaşık 8−50 cm. Gövde yoğun veya seyrek olarak aşağıya yönelik-havlı, bazen tabanda veya bütün yüzeyi tüysüz, nadiren bütün yüzeyi yayık salgılı tüylerle kaplı. Taban yaprakları yumurtamsı-dikdörtgensi ilâ yumurtamsı-mızraksıya kadar, 1−4,5 × 0,5−2,5 cm, kütdişli, yüreksi ilâ tabanda daralmışa kadar, yaprak sapı 1−5 cm. Gövde yaprakları yumurtamsı-baklavamsı, geniş mızraksı ilâ tersmızraksıya kadar, 1−3 × 0,5−1,5 cm, kütdişli-dişli, tabanda kamamsı ilâ daralana kadar, kısa saplı ilâ neredeyse sapsıza kadar, yaklaşık 1 cm. Çiçek (floral) yapraklar eliptik ilâ şeritsi-mızraksıya kadar, 1−2 × 0,5−0,8 cm, zayıfça kütdişli veya düz, neredeyse sapsız ilâ saplıya kadar, yukarıda yalancı çevrel çiçekdurumları (vertisilllasterler) kadar uzun ya da hafifçe daha uzun, Yaprak tüy örtüsü seyrek olarak yatık-havlı, bazen neredeyse tüysüz ve sapsız bezeli. Yalancı çevrel çiçekdurumları genellikle aralıklı, 1,5−4 cm aralıklı, birkaçı yukarıda ± yakın, 4−8-çiçekli. Bırakteoller az sayıda, kılsı, 1−2 mm. Çiçek sapları 1−1,5 mm. Çanak neredeyse iki dudaklı, neredeyse çansı ilâ çansıya kadar, 10−11 mm, meyvede tabanda ± hörgüçlü; dişler üçköşeli-bizsi ilâ mızraksıya kadar ve 0,5−2 mm tüylü, tepede dikencikli, çanak tüpünün 1/2−3/4’ü kadar; çanak dudakları kıvrık, tüp yoğun ülgerli ilâ yatık havlıya kadar, bazen neredeyse tüysüz, salgı tüylü veya değil. Taç kremsi-sarı renkte ve kırmızı işaretli, 13−19 mm, tüp taşkın, tabanda kesecikli. Fındıkçıklar tersyumurtamsı, 2 × 1,3 mm.

 

Çiçeklenme zamanı: Mart−Eylül.

Habitat (yaşam ortamı): Kuru volkanik gölge yamaçlar, karışık ormanlar, nadasa bırakılmış tarlalar, 90−2200 m.

 

Kaynak:

Bhattacharjee R (1982). Stachys annua (L.) L., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 7: 248.

Halk Betimi:

Ülkemizde “hacıosmanotu” olarak bilinen bu tür, Güney Avrupa, Ukrayna, Türkiye ve Orta Asya’da doğal olarak yayılış gösterir. Kremsi-sarı renkte çiçekleri üzerinde kırmızı lekeleri olan, 50 cm’ye kadar boylanabilen çokyıllık, ikiyıllık veya tekyıllık bir bitkidir. Mart ve Eylül ayları arasında çiçek açar ve kuru volkanik gölge yamaçlar, karışık ormanlar ve nadasa bırakılmış tarlalarda yetişir. Türkiye’de soğuk algınlığının neden olduğu ateşi düşürmek amacıyla kullanılır.

 

Kaynaklar:

Anonim 1 (2016). http://botany.cz/en/stachys-annua/, Erişim Tarihi: 17.02.2016.

Anonim 2 (2016). https://gobotany.newenglandwild.org/genus/stachys/, Erişim Tarihi: 17.02.2016.

Renda G, Yazıcı Bektaş N, Korkmaz B, Çelik G, Sevgi S, Yaylı N (2017). Volatile Constituents of Three Stachys L. Species from Turkey. Marmara Pharmaceutical Journal 21/2: 278-285.

Akçiçek E (2012). Stachys L., Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, s. 588–598.