TRIPLEUROSPERMUM Sch.Bip.AKPAPATYA

TRIPLEUROSPERMUM Sch.Bip. - AKPAPATYA

Bilimsel Betim:

Biryıllık, ikiyıllık veya çokyıllık otsu bitkiler, genellikle neredeyse tüysüz veya seyrek havlı, kazık köklü veya rizomlu. Yapraklar 1−3-derin teleksi. Kapitulum ya homogam ya da tablamsı, veya heterogam ve ışınsal, veya tablamsı, saplı. Filariler 2−5-serili, kiremitvari, kenarları zarsı. Çiçek tablası yarıküresel, yumurtamsı veya konik, çıplak. Dişi çiçekler genellikle dilsi, nadiren tüpsü; dilcikler beyaz, nadiren soluk pembe. Tüpsü çiçekler tüpsü, sarı; taç lopları uçta kırmızımsı bezeli veya salgısız, uçlar bazen kahverengi ya da siyahımsı. Kapçıklar üç yüzlü, dikdörtgensi ya da terspiramitsi, müsilajlı veya değil; ön tarafta pürüzsüz, buruşuk, yumrucuklu, boylu boyunca şeritsi veya 1−2-damarlı, genellikle uçta 2 tane salgı bezeli (bazen neredeyse körelmiş), nadiren 3−5-salgı bezeli; arka tarafta 3 damarlı, damarlar kalın ya da ince, genellikle araları açık. Sorguç bazen yok, genellikle koronalı, kuruzarsı, kapçığın (meyvenin) 1/8−1/2’si kadar uzunlukta, kütdişçikli veya 3 loplu, arka lob serbest ya da nadiren dilsi çiçeklerin kapçıklarında yok.

Kaynak:

Hossain ABM Enayet (1975). Tripleurospermum Sch.Bip., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 5: 295.

Halk Betimi:

Tekyıllık, ikiyıllık ya da çokyıllık otsu bitkilerden oluşan bu cins ülkemizde “akpapatya” ismiyle bilinir ve Avrupa ve Asya’nın ılıman bölgelerinde bulunmasına rağmen bir kaçı da Kuzey Amerika ve Kuzey Afrika’da yayılış gösterir. Dünyada yaklaşık olarak 38 türü ve ülkemizde 28 türü (30 takson) bulunur. Cins ismi olan “Tripleurospermum” Latince’den türetilmiştir, “tri” üç; “pleuron” damar ve “sperma” tohum anlamlarına gelir, tohumlarının üzerinde bulunan 3 tane damara ithafen verilmiştir. Çiçekler beyaz renklidir fakat çiçeğin orta kısmı sarı renklidir. Yerel olarak “papatya” ismiyle bilinen bu cinse ait bazı türler Türkiye'de gıda maddesi olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır. Kaynatılarak ya da demlenerek, “beybunik (Tripleurospermum parviflorum (Willd.) Pobed.)” ve “kır papatyası (Tripleurospermum monticolum (Boiss. &A.Huet) Bornm.)” türlerinden elde edilen çaylar öksürük ve mide ağrısına karşı, aynı zamanda ateş düşürücü olarak kullanılır. “hanım gödesi (Tripleurospermum sevanense (Manden.) Pobed.)” Türkiye’de saç bakımı için kullanılır. Bazı türlerinin sakinleştirici, rahatlatıcı, dinlendirici özellikleri de vardır. Geleneksel Türk tıbbında, iltihaplı hastalıkların tedavisinde “akpapatya (Tripleurospermum Sch.Bip.)” türleri kullanılmaktadır, özellikle de “beybunik (T. parviflorum)” ve “saçaklı beybunik (Tripleurospermum tenuifolium (Kit.) Freyn)” türleri dikkate değer iltihap giderici etkinliğe sahiptir.

Kaynaklar:

Anonim 1 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Tripleurospermum, Accessed, Erişim Tarihi: 22.01.2016.

Anonim 2 (2016). http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=Tripleurospermum, Erişim Tarihi: 22.01.2016.

Erdoğan TF, Küpeli Akkol E, Süntar İ, Mert Gönenç T, Kıvçak B (2015). Fatty Acid Compositions and Anti-inflammatory Activities of Tripleurospermum parviflorum (Willd.) Pobed. and Tripleurospermum tenuifolium (Kit.). Rec. Nat. Prod. 9:3 394-403.

İnceer H (2012). Tripleurospermum Sch.Bip., Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, s. 212–214.