Ononis spinosaL. - Demirdelen
Bilimsel Betim:
Dik veya yükselici gövdeli çokyıllıklar, sitolonsuz, 30−60 cm, dikenli, tüy örtüsü kısa saplı ya da sapsız bezeli ve uzun salgısız tüylü, bazen tüysüzce. Üst yapraklar sıklıkla tek yaprakçıklı, diğerleri üç yaprakçıklı; yaprakçıklar yumurtamsı ilâ dikdörtgensiye kadar, dişçikli, 5−20 × 3−10 mm. Çiçekler kısa saplı, yaprak-koltuklarında çoğunlukla tek, gevşek salkımlar şeklinde. Çanak çansı, 5−10 mm, ⅔ – ¾’üne kadar şeritsi-mızraksı olarak ayrılmış, 1−3-damarlı loplu; diş tüysüzce veya sapsız ilâ neredeyse sapsıza kadar bezeli, bazen daha uzun salgısız tüyle karışmış. Taç pembe, 6−10(−15) mm, nadiren beyaz, bayrakçık sıklıkla mor çizgili. Bakla (meyve) yumurtamsı, salgılı-tüylü, 1−3-tohumtaslaklı. Tohumlar dairesel, sivilceli veya pürüzsüz (düzgün), 2 mm.
Çiçeklenme zamanı: Mayıs−Ağustos.
Habitat (yaşam ortamı): Taşlı yamaçlar, üzüm bağları, ekili topraklar, 0−2250 m.
subsp. leiosperma (Boiss.) Sirj.
Tohumlar pürüzsüz (düzgün).
Kaynak:
Huber-Morath A (1970). Ononis spinosa L., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 3: 381.
Halk Betimi:
Ülkemizde “demirdelen” olarak bilinen bu tür, İngiltere’de dahil olmak üzere Avrupa’nın çoğu bölgesinde, Kuzey Afrika ve Asya’nın ılıman bölgelerinde yayılış gösteren bitkilerdir. Demirdelen 60 cm’ye kadar uzayabilen, tek koyu pembe çiçeklere ve üçparçalı yapraklara sahiptir. Bitkinin cins ismi Yunanca’daki “ono (=eşek)” kelimesi ile “oninemi (=yararlı)” teriminden gelmektedir. Yan dallarındaki keskin dikenlerine rağmen bu bitkiyi yiyebilen tek hayvanın eşek olmasından dolayı eşekler için faydalı olduğu düşünülerek iki terimin birleşmesiyle bitkinin cins ismi konulmuştur. Tür (epitet) ismi olan “spinosa” ise “keskin dikenlerle dolu” olmayı ifade.
subsp. leiosperma (Boiss.) Sirj.
Diğer alt türünden farklı olarak (subsp. antiquorum), pürüzsüz tohumlara sahiptir.
Kaynaklar:
Anonim 1 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Ononis_spinosa /, Erişim Tarihi: 13.02.2016.
Anonim 2 (2016). http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Ononis+spinosa /, Erişim Tarihi: 13.02.2016.
Anonim 3 (2016). http://www.avogel.com/plant-encyclopaedia/ononis_spinosa.php/, Erişim Tarihi: 13.02.2016.
Vural M (2012). Ononis L., Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, s. 482−484.