Galium verum L. Boyalık

Galium verum L. - Boyalık

Bilimsel Betim:

Yığın gövdeli çokyıllık, (20−)50−120 cm. Gövdeler genellikle çok sayıda, dik ilâ yükseliciye kadar, basit ilâ az dallıya kadar, ± silindirik ve 4 kabarık çizgili, ± kısa havlı. Yapraklar (6−)8−12’li halkalar halinde, (10−)15−30(−40) × 0,5−1(−2) mm, tersmızraksı-şeritsi ilâ neredeyse ipliksiye kadar, kısa sipsivri, kenarlar belirgin alta kıvrık ve az pürüzlü, üstte az pürüzlü ilâ tüylüye kadar, aşağıda yoğun kısa havlı ilâ neredeyse tüysüze kadar, sıklıkla kuruduğunda siyahlaşan. Çiçekdurumu dikdörtgensi ilâ yumurtamsıya kadar, yoğun, ± yapraklı, kısa, kısmen yayık dallanmış, yoğun kısa havlı ilâ tüysüze kadar. Çiçek sapları yaklaşık 1−2 mm, nahif, meyvede yayık. Bırakteler 1−2 mm, mızraksı. Taç altın-sarısı, tabaksı, 2−3,5 mm çapında, yumurtamsı-mızraksı, sivri veya kısa sivri çıkıntılı loplu. Merikarplar 1−1,5 mm, ince tanecikli, tüysüz, bazen tüylü.

subsp. verum L.

Gövdeler, çiçekdurumu ve yaprakların alt kısımları ± yoğun kısa havlı.

Çiçeklenme zamanı: (Mayıs−)Haziran−Ağustos.

Habitat (yaşam ortamı): Kayalık yamaçlar, taşlı meralar, nadas tarlalar, kurumuş bataklıklar ve dere yatakları, (30−)100−2400 m.

Kaynak:

Ehrendorfer F & Schönbeck-Temesy E (1982). Galium verum L., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 7: 786.

Halk Betimi:

Ülkemizde “boyalık” ismiyle bilinen bu tür, Avrupa’nın çoğu bölgesinde, Kuzey Afrika, Asya’nın ılıman kesimleri Filistin ve Türkiye'den Japonya'ya kadar yayılış gösterir. Ayrıca, Tazmanya, Yeni Zelanda, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzey kesimlerinde de doğallaşmıştır. Altın-sarısı çiçeklere sahip, 120 cm’ye kadar boylanabilen, çokyıllık otsu bir bitkidir. Haziran ile Ağustos ayları arasında çiçeklerini açar, kayalık yamaçlar, taşlı meralar, nadas tarlalar, kurumuş bataklıklar ve dere yataklarında yetişir. Bitkinin içerdiği kumarin kokusu pire itici özellikte olduğu için kurutulmuş bitkiler geçmişte minder ve yatak içine konuluyordu. Çiçekleri İngiltere’de sütü peynire dönüştürmek için kullanılmıştır. Bu bitkiler aynı zamanda kırmızı kök boyası ve sarı boya yapımında kullanılır.

Kaynaklar:

Anonim 1 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Galium_verum/, Erişim Tarihi: 30.06.2016.

Anonim 2 (2016). https://gobotany.newenglandwild.org/search/?q=galium+verum /, Erişim Tarihi: 30.06.2016

Karabacak E (2012) Galium L., Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, s. 821–831.