Ecballium elaterium (L.) A.Rich. Eşekhıyarı

Ecballium elaterium (L.) A.Rich. - Eşekhıyarı

Bilimsel Betim:

Çokyıllık ot. Gövdeler yatık, kalın, kıllı, soluk yeşil, 25 cm’ye kadar. Yapraklar oldukça kalın, sert, koyu yeşil ve üstte az pürüzlü, alt yüzde soluk yeşil ve yoğun kıllı kaba tüylü, yumurtamsı-üçgensi, yüreksi, yılankavî ve fırfırlı kenarlı, yukarıda oldukça içbükey, taban loplarıyla kısa 5 loplu, ± dik, 4−14,5 × 3,5−17 cm. Çiçekdurumu sapları dik, kıllı, 2−10 cm. Erkek çiçekler 3,5−3,7 cm salkımlar halinde; taç yapraklar 8−16 × 4−7 mm. Dişi çiçekler sıklıkla erkek çiçeklerle birlikte koltuklarda; çiçekdurumu sapları 1−8 cm; taç yapraklar 6−12 × 3−6 mm. Meyve asık, 3−5 × 1.5−2.5 cm. Meyve eti fazlasıyla acı. Tohumlar yaklaşık 4 mm.

 

Çiçeklenme zamanı: Nisan−Ekim.

Habitat (yaşam ortamı): Atık alanlar, yol kenarları, nehir kıyıları, 0−600m.

 

Kaynak:

Jeffrey C (1972). Ecballium elaterium (L.) A. Rich., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 4: 203.

Halk Betimi:

Ülkemizde “eşekhıyarı” ismiyle bilinen bu tür, Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya’nin ılıman bölgelerinde doğal olarak yetişir. Sarı çiçeklere sahip, tüylü meyveleri salatalıklara benzeyen çokyıllık bir bitkidir. 2000 yılı aşkın bir süre şifalı bir bitki olarak kullanılsa da, modern tıpta bitkinin vücutta oldukça şiddetli etkisi bulunduğundan, kalp problemleri ve sinüzit tedavisinde gibi hastalıklarda sınırlı olarak kullanılmıştır. Aşırı dozların mide ve bağırsak iltihabına ve hatta ölüme neden olduğu rapor edilmiştir. Zehirli bir madde olan “kukurbitasin” içerir ve bitkinin parçaları yutulursa ölümcül olabilir. Bazı yerlerde süs bitkisi olarak yetiştirilir ve böyle yerlerde doğallaştırılmıştır. Antik dünyada “çocuk düşürme ilacı” olarak kullanılmıştır.

 

Kaynaklar:

Anonim 1 (2017). http://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Ecballium+elaterium, Erişim Tarihi: 09.08.2017.

Anonim 2 (2017). https://en.wikipedia.org/wiki/Ecballium, Erişim Tarihi: 09.08.2017.

Anonim 3 (2018). https://www.britannica.com/plant/Cucurbitaceae, Erişim Tarihi: 30.01.2018.

Aslan S (2012). Ecballium A.Rich., Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (eds.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, pp. 389.