Consolida regalisGray - Çatal Mahmuzotu
Bilimsel Betim:
Bitki nahif, yaygın dallı, 40 cm’ye kadar, yatık-havlı veya tüysüzce. Salkımlar birkaç çiçekli, neredeyse yalancı şemsiye halinde. Yaprak parçacıkları şeritsi, sivri. Bırakteler dümdüz, çiçek saplarından daha kısa. Bırakteoller almaşlı, çiçeklerin tabanına ulaşamayan. Çiçekler 20−35 mm, mor-mavi. Mahmuz arkadaki çanakyapraklardan daha uzun. Taç 3-loplu, yanal loplar yuvarlak. Folikül (meyve) tersyumurtamsı-dikdörtgensi, tüysüz veya nadiren yatık-havlı, uzun-gagalı, neredeyse dik.
Çiçeklenme zamanı: Haziran−Ağustos.
subsp. regalis
Çiçekler 22−35 mm, çanakyapraklar 11−15 mm, genellikle açık menekşe-mavi, çiçekdurumunda oldukça geniş dağılmış; gövdeler tekrar tekrar dallanmış; folikül genellikle genişliğinin 2 katı kadar uzun, tüysüz.
subsp. paniculata (Host) Soô
Çiçekler 20−26 mm, çanakyapraklar 9−11 mm, genellikle koyu mor-mavi, çiçek durumu üzerinde nispeten genişçe dağınık; gövde tekrar tekrar dallanmış; folikül genellikle genişliğinin 3 katı kadar uzun, tüysüz veya tüylü.
var. paniculata Host.
Folikül tüysüz.
Kaynak:
Davis PH (1965). Consolida regalis S.F. Gray, Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 1: 126.
Halk Betimi:
Ülkemizde “çatal mahmuzotu” olarak bilinen bu tür, Avrupa ve Güneybatı Asya’da doğal olarak yetişir. Yaz aylarında mor-mavi çiçekler açan, 40 cm’den daha kısa boylu tekyıllık otsu bir bitkidir. Küçük siyah tohumları, farmakologlar ve kimyagerler tarafından incelenen zehirli alkaloidleri içerir. Ancak bu zehirli maddeler kanser tedavisi ve iç solucanları dışarı atmak için kullanılmıştır. Bu bitkiler süs bitkisi olarak da yetiştirilir.
subsp. regalis–Çatal Mahmuzotu
Ülkemizde “çatal mahmuzotu” ismiyle bilinen bu türün “horoz kuyruğu (Consolida regalis subsp. paniculata)”ndan farkı büyük çiçek ve çanak yapraklara, açık mor-mavi taç yapraklara, 1-2 dallanmış gövdeye ve daha küçük meyvelere sahip olmasıdır.
subsp. paniculata (Host) Soô var. paniculata–Horoz kuyruğu
Ülkemizde “horoz kuyruğu” olarak bilinen bu türün “çatal mahmuzotu (Consalida regalis subsp. regalis)”ndan farkı daha küçük çiçeklere ve çanak yapraklara, koyu morumsu-mavi çiçeklere, çok dallanmış gövdeye ve daha uzun meyveye sahip olmasıdır.
Kaynaklar:
Anonim 1 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Consolida_regalis /, Erişim Tarihi: 04.05.2016.
Anonim 2 (2016). http://www.luontoportti.com/suomi/en/kukkakasvit/forking-larkspur / , Erişim Tarihi: 04.05.2016.
Anonim 3 (2016). https://gobotany.newenglandwild.org/search/?q=consolida /, Erişim Tarihi: 04.05.2016.
Ertuğrul K (2012). Consolida (DC.) S.F. Gray, Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, s. 774−776.