Centaurea solstitialis L. Çakırdikeni

Centaurea solstitialis L. - Çakırdikeni

Bilimsel Betim:

Biryıllık, 15−60 cm, yatık-kaba tüylü. Dikenler saman renginde (bazen tabana yakın bölgede kahverengi), genellikle 15 mm’den daha uzun. Taban ve alt yapraklar (çiçeklenme zamanında çoğunlukla solgun) lirat ilâ az teleksiye kadar ve 3−4 çift yan bölmeli, orta ve üst taraftakiler mızraksı ilâ şeritsi-mızraksıya kadar, loplu veya dişli ilâ dümdüze kadar, dar ve dümdüz kanatlara doğru dekürent. İnvolukrum (11−)13−16 × (6−)8−12(−15) mm, örümcekağsı-kaba tüylü. Tırnak yayık saman renginde veya kırmızı 8−25(−30) mm bir diken, tabanda her tarafında 2−3 dikencikli (2−4 mm), dış filariler kısa dikencikli. Çiçekler sarı veya pembe, kenarlardakiler ışınsal değil. Kapçıklar (meyveler) 2−3 mm, iki biçimli: kenarlar soluk, siyahımsı, sorguçsuz; merkezdekiler parlak, grimsi ilâ kahverengiye kadar, beyaz sorguçlu, 3−4(−5) mm.

Çiçeklenme zamanı: Haziran−Ağustos.

Habitat (yaşam ortamı): Çam ormanları, kuru yamaçlar, nadas tarlalar, atık alanlar, 0−1900 m.

Kaynak:

Wagenitz G (1975). Centaurea solstitialis L., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 5: 542.

Halk Betimi:

Ülkemizde “çakırdikeni” ismiyle bilinen bu tür, Akdeniz Havzası ‘nda yayılış gösterir. Sarı veya pembe çiçekleri ile 60 cm’ye kadar uzayabilen tekyıllık otsu bir bitkidir. Uzun köklere sahip olması ve tohumlarının ateşe dayanabilme kabiliyeti nedeniyle dayanıklı bir bitkidir. Haziran ile Ağustos ayları arasında çiçek açar ve çam ormanları, kuru yamaçlar, nadas tarlalar ve atık alanlarda bulunur. Türk halk tıbbında ülser hastalığının tedavisinde kullanılmıştır. Bir laboratuvar çalışmasında, çakırdikeni bitkisinin çiçekleri taze ya da kuru formlarının sulu ekstreleri ağız yoluyla sıçanlara verildiğinde antiülserojenik aktivite göstermiştir. Keçiler bu bitkiyi genellikle dikenli evrelerinden önce yerler fakat atlar tarafından dikenli evrede tüketildiğinde beyin lezyonlarına ve “çiğneme hastalığı” denilen bir çeşit sinir sendromuna sebep olduğu rapor edilmiştir.

Kaynaklar:

Anonim 1 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Centaurea_solstitialis/, Erişim Tarihi: 06.01.2016.

Anonim 2 (2016). http://www.fs.fed.us/database/feis/plants/forb/censol/all.html/, Erişim Tarihi: 06.01.2016.

Yesilada, Erdem; Sezik, Ekrem; Fujita, Tetsuro; [and others]. 1993. Screening of some Turkish medicinal plants for their antiulcerogenic activities. Phytotherapy Research 7(3): 263–265.

Uysal T (2012). Centaurea. L., Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, s. 127–140.