SCOLYMUS L. - AKÇAKIZ
Bilimsel Betim:
Dikenli biryıllık, ikiyıllık veya çokyıllık otsu bitkiler. Gövdeler dikenli kanatlı. Yapraklar sert, az teleksi, dikenli dişli. Kapitulum homogam, dilsi, sapsız, koltuksal. İnvolukrum üstüste binmiş dikenli involukrum yapraklı; filariler çok serili, kiremitvari. Çiçek tablası konik veya uzamış, pullu (palealı); pullar yumurtamsı, kapçıkları (meyveleri) saran. Çiçekler sarı. Kapçıklar (meyveler) sırttan yassılaşmış. Sorguç yok veya birkaç sert kıllı. Bazı Cardueae oymağında bulunan türlerle (örneğin; Carthamus L.) benzer dikenli dış görünüşe sahip.
Kaynak:
Matthews VA (1975). Scolymus L., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 5: 624.
Halk Betimi:
Tekyıllık, ikiyıllık veya çokyıllık dikenli otsu bitkilerden oluşan bu cins ülkemizde “akçakız” ismiyle bilinir ve Makaronezya (doğu Kuzey Atlantik bölgesindeki Azorlar, Madeira, Kanarya Adaları ve Cape Verde Adalarını kapsayan bir fitocoğrafik bölge), Akdeniz bölgesi ve Orta Asya’da doğal olarak yetişir. Dünyada 4 türü ve ülkemizde 3 türü (4 takson) bulunur. Sarı renkli çiçeklere ve dikenli gövde ve yapraklara sahiptir. En çok tanınan türü, şevketibostan (Scolymus hispanicus L.), bir çok ülkede oldukça popüler bir bitki olup yemeklerde ve salatalarda kullanılır. Türkiye'nin ilk patentli bitkisel ilacı olan “lityazol cemil” isimli ilaç bu bitkinin köklerinden Dr. Cemil Şener tarafından 1934’te üretilmiştir. Bu bitkisel ilaç özellikle böbrek taşı tedavisinde kullanılmıştır.
Kaynaklar:
Anonim 1 (2016). https://en.wikipedia.org/wiki/Scolymus /, Erişim Tarihi: 22.01.2016.
Anonim 2 (2016). http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Compositae/Scolymus//, Erişim Tarihi: 22.01.2016.
Anonim 3 (2018). http://www.khcbaser.com/turkish/kisisel/makale/lityazol.htm, Erişim Tarihi: 27.02.2018.
Ekim T (2012). Scolymus L., Şu eserde: Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. & Babaç, M.T. (edlr.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul, s. 195.
.JPG)